بازگشت

سختی کشیدن همیشه با رشد همراه نیست اما اگر یک، سنت باشد و دو اهم و مهم کرده باشیم، سه این می‌شود که افضل الاعمال احمزها: سخت‌ترین اعمال، برترینِ آن است.

یکی از طرق فکر، نوشتن به جای تکیه بر گفتار گذرا و فرّار است؛ نه فقط در گرفتن بلکه در ارائه کردن هم همینطور است. در نوشته، چشم اگر به حرف عجیبی برخورد فرصت تأمل بیشتری دارد، اگر جایی از متن ایرادی ببیند بهتر متوجه می‌شود، صدر و ذیل کلام راحت‌تر دستش است و اگر اول کلام با آخرش ناسازگار باشد، زودتر شستش خبردار می‌شود، کش دادن بیخودی ببیند صدایش در می‌آید ولی در سخنرانی و مناظره‌ای صوتی یا تصویری یا حضوری یا کلاس درسی که با یادداشت به زنجیر نکشیدی و سختی یادداشت نویسی تو را از مرکب پایین انداخت و پیاده ماندی، در اینجا قدرت تکلم و شوق‌آوری و سرعت بیان و قدرت کاریزماتیک متکلم یا حق‌انگاری مخیلات پریشان خودت، حاکم علی الاطلاق است. تو محکومی؛ اشکالی هم داشته باشی برای خودت است؛ اعتراضت از یاد خودت هم ممکن است برود؛ جو تو را با خودش می‌برد. از سوی دیگر، در گفتارها ممکن است تو به‌خاطر قیافه نداشتن یا بدصدا بودن متکلم یا بی‌حوصلگی و هزار بهانه دیگر دلت همراهی نکند و سخن را بی‌ارزش بپنداری ولی این عوامل و بهانه‌ها در متن خیلی کمتر پیش می‌آید و تو راحت‌تر علم و حکمت را از کلام بیرون می‌کشی.

فکر از عملیات‌هایی است که جز با سختی محصول نمی‌دهد؛ خودت را فریب نده که به آسانی می‌توانی به علم دست یابی. تیزهوشی و اطلاعات قبلی تو را کمک می‌کند که کمتر بنویسی یا پای حرف‌هایی اصلا ننشینی ولی نه اینکه اصلا ننویسی؛ اگر علم بیشتری می‌خواهی، اگر جامعه‌ات به چیزی بیشتر از علم تو محتاج است و باید بیشتر بگردی و مسائل را حل کنی، باید بنویسی آن هم نه هرچیز را که فقط علوم بامنفعت را، آن هم با رعایت اهم و مهم. کنار بگذار آن علومی که تنها مایه خوش‌گذرانی است، برای این‌ها آدم‌های بیکار زیادی مشغولند، همان بیکارها را مدیریت کن. همچنین یاد آر که علومت را باید به میدان عمل برسانی.

مولای ما امیرمؤمنان علیه‌السلام فرمود: «لا يدرك العلم براحة الجسم» که علم با راحتی دادن به جسم در وجودت نهادینه نمی‌شود.
و رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: «قيّدوا العلم بالكتاب» که علم را با نوشتن به بند بکش.
و قال الصادق علیه‌السلام: «نعوذ بالله من علم لا ينفع و هو العلم الذي يضادّ العمل بالإخلاص و اعلم أنّ قليل من العلم يحتاج إلى كثير العمل لأن علم ساعة يلزم صاحبه استعماله طول دهره» که به خدا پناه می‌بریم از علم لاینفع، همان علمی که ضد عمل مخلصانه است و بدان که اندک علمی، محتاج به عمل کردنِ بسیار است. چون علمی که در ساعتی آمد، صاحب خود را ملتزم به استعمال آن می‌کند آن هم در تمام عمر.
و خدای حکیم فرمود: «إنّ مع العسر يسرا إنّ مع العسر يسرا» و فرمود: «يا أيها الإنسان إنّك كادح إلى ربّك كدحا فملاقيه» که به راستی همراه سختی آسانی است، به راستی همراه سختی آسانی است. / ای انسان تو به سوی پروردگارت سخت در تلاشی پس ملاقات‌کننده‌اش خواهی بود.