تربیت ضد هوایی
ذکری از چند روایت در زمینه تربیت
قال أمير المؤمنين عليه السلام: قبلة الولد رحمة و قبلة المرأة شهوة و قبلة الوالدين عبادة و قبلة الرجل أخاه دين.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام:
بوسیدن فرزند، رحمت،
بوسیدن زن، شهوت،
بوسیدن والدین عبادت
و بوسیدن شخص برادر دینی‌اش را، دین
است.
الكافي عن علي بن أسباط عن بعض أصحابنا: نهى رسول الله صلى الله عليه و آله عن الأدب عند الغضب.
رسول الله صلیاللهعلیهوآله نهی کردند از تأدیب هنگام غضب.
الكافي عن إسحاق بن عمار: قلت لأبي عبدالله عليه السلام:ربما ضربت الغلام في بعض ما يحرم !
فقال:وكم تضربه؟
فقلت:ربما ضربته مئة.
فقال:مئة مئة؟! فأعاد ذلك مرتين،ثم قال:حد الزنا؟! اتق الله !
فقلت:جعلت فداك،فكم ينبغي لي أن أضربه؟
فقال:واحدا.
فقلت:والله لو علم أني لا أضربه إلاواحدا ما ترك لي شيئا إلاأفسده!
فقال:فاثنتين.
فقلت:جعلت فداك هذا هو هلاكي إذا.قال:فلم أزل اماكسه حتى بلغ خمسة، ثم غضب فقال:
يا إسحاق،إن كنت تدري حد ما أجرم فأقم الحد فيه ولا تعد حدود الله.
اسحاق بن عمار: به امام صادق عليه السلام گفتم: گاهى اوقات بچه را به خاطر كار حرامى كه مرتكب شده است، مى‌زنم.
فرمود: «چند ضربه مى‌زنى؟».
گفتم: گاهى صد ضربه مى‌زنم.
فرمود: «صد تا؟! صد تا؟!». امام عليه السلام دو بار آن را تكرار كرد و سپس فرمود: «حد زنا؟! از خدا بترس!».
گفتم: فدايت شوم، چند ضربه بايد بزنم؟
فرمود: يكى.
گفتم: به خدا سوگند، اگر بداند كه يك ضربه بيشتر به او نمى‌زنم، روزگارم را سياه مى‌كند!
فرمود: «پس، دو تا».
گفتم: فدايت شوم! باز هم روزگارم تباه مى‌شود.
آن قدر با امام عليه السلام چك و چانه زدم كه به پنج ضربه رساند. سپس با عصبانيت فرمود: «اى اسحاق! اگر حد جرمى را كه مرتكب مى‌شود مى‌دانستی، همان حد را بر او جارى كن و از حدود خدا فراتر مرو».
رسول الله صلى الله عليه و آله: إذا زنت خادم أحدكم فليجلدها الحد ولا يعيرها.
رسول الله صلیاللهعلیهوآله: هرگاه خدمتكار يكى از شما زنا كرد، او را حد بزند، اما سرزنشش نكند.
عنه صلى الله عليه و آله: من عير مؤمنا بشيء،لم يمت حتى يركبه.
رسول خدا: هر كس مؤمنى را به چيزى سرزنش كند، نمى‌ميرد تا آن كه خودش مرتكب آن شود.
عنه عليه السلام: الكرامة تفسد من اللئيم بقدر ما تصلح من الكريم.
امام على عليه السلام: احترام نهادن، به همان اندازه كه فرومايه را فاسد مى‌كند، شریف را اصلاح مى‌كند.
عنه عليه السلام: من لم يصلحه حسن المداراة أصلحه سوء المكافاة.
امام على عليه السلام: كسى كه زيبايى مدارا اصلاحش نكند، بدى مجازات اصلاحش مى‌كند.
محمد بن يحيى، عن أحمد بن محمد، عن محمد بن يحيى، عن غياث بن إبراهيم:
عن أبي عبد الله عليه السلام، قال: «قال أمير المؤمنين عليه السلام: أدب اليتيم بما تؤدب منه ولدك، و اضربه مما تضرب منه ولدك».
امام صادق علیه‌السلام به نقل از امیرالمؤمنین علیه‌السلام: یتیم را با همان چیزی تأدیب کن که فرزند خودت را با آن تأدیب می‌کنی و او را از همان چیزی که فرزند خودت را با آن می‌زنی، بزن.
- روایت نیست اما فرازی از باب بیست و هفتم قابوس‌نامه، گنجینه تجارب ایرانی است:
اگر معلمان فرزند تو را از بهر تعلیم بزنند برآن شفقت مبر و بگذار تا بزنند که کودک علم و هنر و ادب را به چوب آموزد نه به طبع اما اگر از کودک بی ادبی آید و تو از وی به خشم شوی به دست خویش می را مزن و به معلمان او را بترسان و ادب ایشانرا فرمای تا بکنند تا کینه ی تو اندر دل او نماند اما تو بر وی همیشه به هیبت باش تا تو را خوار نبیند و دایم از تو ترسان باشد.
چند نکته:
- تأدیب، نوعی ریاضت دادن و سخت‌گیری در دلش هست که انسان را به فضایل و خوبی‌ها می‌رساند. پس سخت گرفتن به فرزند از یک جایی باید آغاز شود. نادیده گرفتنش، آثار بدی در پی دارد که امروز هم در جامعه می‌بینیم.
- یک وجه عبادت بودن بوسیدن والدین، اطاعت امر خدا بودنِ آن است. خداوند ما را امر به نیکی به والدین کرده است. نباید حتی رفتار ظالمانه آن‌ها موجب پرخاش فرزندِ مؤمن به خدا شود.
- رفتار با فرزند، از در رحمت و مهربانی است اما نباید افراط کرد. نهیب دادن به فرزند با توجه به روایت‌ها باید باشد و به زدن هم می‌رسد. منتهی نهی شدیم از تأدیب در زمان غضب. امر تربیت، یک تکلیف است نه میدانی برای یله و رها کردن نفس. اقدام عقلانی می‌طلبد.
- روایت اسحاق بن عمار یک نکته‌ای داشت در اینکه هر قدر از حد پا فرا بگذاری، بیشتر فرو می‌روی. ایشان در تربیت سخت‌گیری خارج از حد داشت، بچه تحت تربیت او هم خود را با آن حد شدید وفق داده بود. حال اگر بخواهی به حق و در حد بمانی، بیچاره‌ای. به حدی با بچه خوب باش که اخم تو نه، گوش ندادنت به او، تسلیمش کند.
