جدال بین شک و ذکر در نماز
پرسشی که احتمالا همه از خودمون که هیچ از روحانی محل و معلم عربی و معلم دینی و حتی معلم جغرافیامون که ظاهرش موجه بود و گاهی اول کلاسش توصیههایی میکرد، داشتیم اینه که چرا در نماز خودمون شک میکنیم؟ با اینکه حواسمون هم جمع بود اما باز شده که بعد از ساعتی از خودمون میپرسیم نماز خوندم؟ وضو داشتم اصلا؟ و...
- در قرآن دستور داریم به اقامه نماز برای ذکر خدا (أقم الصلاة لذكري)
- داریم که مؤمنین رستگار شدهاند. خوب اینها کیانند؟ اول: کسانی که در نمازشان خاشعند. (قد أفلح المؤمنون الذين هم في صلاتهم خاشعون)
- در سوره معارج داریم که انسان بسیار حریص آفریده شد، وقتی شر به او برسد کم آورَد و وقتی خیر به او برسد دریغ دارد مگر نمازگزاران. (إن الإنسان خلق هلوعا إذا مسه الشر جزوعا و إذا مسه الخير منوعا إلا المصلين). اولین موردی که انسان رو از آسیب جزوع و منوع بودن نجات میده، همین نمازه. اول همین نمازگزار بودنه که به انسان کمک میکنه همیشه یادش باشه، حرص و بی صبریاش در چه مسیری باید باشه، منوع بودنش چطور باشه، این طور باشه که حواسش باشه کسی این سعادتی که به دست آورده رو از دستش نگیره، نه شیطان نه نفس نه دوست ناباب نه هیچکس.
- باز داریم که منافقین خیلی کم خدا رو یاد میکنن، نمازشون در کسلانه و ریائی هم هست (إن المنافقين يخادعون الله و هو خادعهم و إذا قاموا إلى الصلاة قاموا كسالى يراءون الناس و لايذكرون الله إلا قليلا)
- داریم که نماز خودتون رو در حال مستی نخونید (لا تقربوا الصلاة و أنتم سكارى) که در روایات اومده مستی خواب هم همینطوره. آقا حواست باشه میخوای نماز بخونی مقدماتشو جور کن که خوابآلود و کسل و اینها نباشی.
- دستور به حفاظت از نماز داریم که شاید از اقامه نماز راحتتر به نظر برسه چون اقامه یعنی بهپاداشتن، نه فقط خواندن که در اجتماع زنده داشتنِ نماز. اما جهاد سنگینِ با نفس هست. شوخی نداره. (حافظوا علی الصلوات)
- روایتی دیدم که نماز رو وجه دین ما میدونست. چهره دین ما، چیزی که بهش شناخته میشیم. (وجه دينكم الصلاة)
- کلمه «الصلاة» رو که داخل مثلا نرم افزار قرآن نور سرچ کنید، میبینید خدا دستور به اطاعت میخواد بده، اول نماز آورده شده. از صلات یادی شده از ذکر خدا هم یادی هست. یا در مثل این آیه، دستور به اقامه نماز بلافاصله بعد از به میان آمدن ایمان مطرح شده. (قل لعبادي الذين آمنوا يقيموا الصلاة).
- در احکام ما هست که نماز هیچجوره از عهده کسی بیرون نمیآد. حتی به یک اشاره هم که شده باید بخونی.
- نماز و هر عبادتی رو برای اطاعت از خدا باید بخونیم نه برای حال روحی پیدا کردن، ورزش، آرامش روان، فضا رفتن و... چه بسا نمازی که مجبوریم در اوج کثیفی و با تیمم و در مکانی شلوغ و پر سر و صدا بخونیم و هیچ لذتی ازش نبریم ارزشش از نمازی که با عطر و بهترین لباس و در بهترین مکانها خوندیم بیشتر باشه.
اگر نماز ما اون نمازی نیست که ما رو از گناه باز داره، یا نه ما رو از گناه بازداشته ولی هنورم اونقدری ذکر خدا برامون نشده و هنوز خودش گاهی در غفلت خوانده میشه با اینکه در اوج حال معنوی خوندیم ولی باز هم شک در رکعات یا اصل نماز و اینها پیدا کردیم، اگر همچین وضعی داریم
- اول از همه آرامش خودمون رو حفظ کنیم. چون ما تا لحظه آخر عمرمون قراره با جهاد با نفس داشته باشیم و هر لحظه ممکنه باخت بدیم. اگر در این شرایط کنترل خودمون رو از دست بدیم ممکنه کار غیرعاقلانهای ازمون سر بزنه. بالاتر هم آیه رو دیدیم که فرمود ما بیصبر و حریص آفریده شدیم و الآن داریم به چشم خود میبینیم که جانمان داره میذاره میره. هر لحظه ممکنه به جزع و فزع برسیم، به ناامیدی.
- برای حفظ حواسمون در نماز نیاز به محافظت و مراقبت داریم. باید به طور جد وارد عمل بشیم.
بنظرم میرسه که مراقبت باید بر محور به اوج رساندن جنبه ذکر بودن نماز باشه. ذکر خدا، ذکر اینکه نماز مهمترین وسیله سلوک طریقیه که ما رو به سعادت ابدی میرسونه که خدا برامون برنامهاش رو ریخته. حالا هر کسی یک طوری این ذکر رو میتونه به اوج خودش برای خودش برسونه اما بنده مواردی که از روایات دیدم رو هم مینویسم که داشته باشیم.
برخی مواردی که برای حفظ و مراقبت از نماز داریم:
۱- توی نماز سعی کنیم با خودمون حرف نزنیم
۲- با دست و سر و کله خودمون بازی نکنیم
۳- کسل و خوابآلود به نماز نریم که در این صورت باید مراقب حد و حدود خمیازههامون و خیالاتمون باشیم بیشتر.
۴- حتما قبل از نماز آدابی که وارد شده است رو تا جایی که میتونیم انجام بدیم. قرار نیست مثل یک شناگر، به نماز شیرجه بزنیم. شناگر هدفش ته آب و ورزش و... است ولی ما هدفمون خود این نمازه. پس از تجدید وضوی قبل از نماز تا اذان و اقامه رو حواسمون باشه.