بازگشت

شیطان در مسیر اخلاق و عبادت، سه دام خطیر دارد.
دام اول، یأس: تو را از رسیدن ناامید می‌کند، از راه‌های مختلفی این کار را می‌کند. مثل تکبیر؛ یعنی مراتب پیش‌رو را برایت بزرگ جلوه می‌دهد که آقا این در توان تو نیست. راه دیگرش تحقیر است که راه را برایت حقیر و کوچک جلوه می‌دهد که آقا این مسخره‌بازی‌ها را کناری بیانداز.
دام دوم، ریا و شرک و دوبینی: که اخلاص در عمل را از انسان می‌گیرد.
دام سوم، عُجب.

مسیر، مسیر سهل ممتنعی است که وقتی در آن قرار بگیریم دشواری‌اش را می‌فهمیم. اما باید رفت. تنها راه، صراط مستقيم است و ما را باید در این راه ببرند؛ من نمی‌توانم بروم، چون تا «من» آمد، کار خراب می‌شود؛ عجبی که نمی‌خواهم آخر دامنم را بگیرد، باید از ابتدای مسیر مراقبش باشم. من نیستم که می‌روم بل مرا راه می‌برند. خدا و اولیای خدا می‌برند. فلتكن سفينتك فيها تقوی الله. ما کشتی می‌خواهیم در این راه. از ما نمی‌خواهند که برویم، از ما می‌خواهند سوار کشتی شویم و در این سفینه رعایت دستورات کنیم تا به مقصد برسانند ما را.
پس دو بال برای رشد اخلاقی نیاز داریم: ۱- توکل و ۲- توسل. چرا که باید آماده حرکات ایذائی شیاطین و نفس باشیم.